Wypakowany przemysłem po brzegi region we Włoszech
…czyli gospodarka Włoch Lombardią stoi.
Patrząc na Włochy z perspektywy ekonomicznej widzimy jedną z największych gospodarek europejskich, nowoczesną produkcję i sporo możliwości nawiązania relacji handlowych z przedsiębiorcami z Półwyspu Apenińskiego. Wprawdzie różnice kulturowe oraz dość swobodne podejście Włochów do ustaleń kontraktowych sprawiają, że współpraca z włoskimi firmami może nie przebiegać w sposób najbardziej płynny z możliwych, jednak oferta rozwiązań technologicznych, popartych bardzo długą historią rozwoju przemysłu, wzbudza zainteresowanie polskich biznesmenów.
Jeżeli tylko będziemy pamiętać, że Włosi dość często traktują umowy nie jak zbiór zasad, których strony zobowiązują się przestrzegać, ale raczej jak luźne sugestie, do których mogą się stosować, o ile akurat im to pasuje, to perspektywy robienia interesów są spore. Połączenie możliwości biznesowych z rewelacyjnym jedzeniem, wrodzonym poczuciem estetyki Włochów, spotykanymi na każdym kroku zabytkami oraz la dolce vita tworzą mieszankę o nieodpartym uroku.
Polscy przedsiębiorcy wyjątkowo chętnie utrzymują ożywione relacje handlowe z włoskimi firmami. Jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, że w roku 2020 polski eksport do Włoch wynosił prawie 10,3 mld euro (4,3% polskiego eksportu ogółem), natomiast wartość importu z Włoch przekroczyła 11,2 mld euro (5% polskiego importu ogółem)* zobaczymy, że Włochy są 5. partnerem handlowym dla polskiego eksportu oraz zajmują 3. miejsce pod względem importu. Można więc śmiało powiedzieć, że Lombardia to region wyjątkowy dla polskiej gospodarki. Przyjrzyjmy się jej więc ze strony, z jakiej zwykle na Włochy nie patrzymy.
* dane za rok 2020, Departament Handlu i Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii
Włochy mają trzecią gospodarkę Unii Europejskiej
W przerwach między cornetto z cappuccino na śniadanie, spaghetti i tiramisù obiadową porą a wieczornym aperitivo włoscy przedsiębiorcy przez długie dziesięciolecia brali się do roboty. Dzięki temu, Włochy to dziś potężnie uprzemysłowione państwo, należące do grupy G7. Tak zwany włoski cud gospodarczy, czyli gwałtowny wzrost gospodarki Włoch z lat 50. i 60. XX wieku wywindował kraj na ekonomiczne podium.
Podział na bogatą północ i biedniejsze południe
Włochy to również kraj bardzo dużych gospodarczo kontrastów. Charakterystyczny jest tutaj podział na bogatą, uprzemysłowioną północ i biedniejsze, rolnicze południe.
Włosi z północnych regionów mówią złośliwie, że południe Włoch to kraj trzeciego świata, doczepiony do bogatego kraju Europy zachodniej. Jednak nie należy zapominać, że w czasach poprzedzających zjednoczenie Włoch Królestwo Obojga Sycylii miało się całkiem dobrze. Kiedy Garibaldi spotkał się w Ameryce Łacińskiej z włoskimi emigrantami, niemal wszyscy pochodzili z regionów północnych. Południowcom było dobrze w swoich domach.
Na północy, gdzie przemysł stanowi o zamożności regionu, zdecydowanie najważniejsza gospodarczo jest Lombardia. Jak powiedział na konferencji prasowej z 6 września 2021 r. prezydent Lombardii, Attilio Fontana: „Lombardia to prawdziwa lokomotywa ciągnąca włoską gospodarkę”.
Lombardia: informacje podstawowe
Lombardia jest jednym z największych regionów Włoch. Jest czwartym pod względem wielkości regionem tego państwa. (Największa jest Sycylia.) Powierzchnia Lombardii wynosi 23 844 m², co plasuje ją między województwami warmińsko-mazurskim, a zachodniopomorskim.
Dochód na jednego mieszkańca przekracza średnią europejską o 35%.
W Lombardii są aż cztery międzynarodowe lotniska (Linate i Malpensa w Mediolanie, Montichiari w Brescii oraz Orio al Serio w Bergamo), sieć autostrad liczy 1460 km, a drogi kolejowe to 1869 km.
Najważniejszym sektorem gospodarki Lombardii jest sektor trzeci, czyli usługi i turystyka. Nie różni więc pod tym względem od gospodarki Włoch. Ponieważ jednak najwięcej kontaktów zawodowych mam z firmami produkcyjnymi (jestem tłumaczką włoskiego zajmującą się najczęściej tłumaczeniami technicznymi) skupię się tutaj na drugim sektorze gospodarki, czyli na przemyśle.
Pisanie o przemyśle w Lombardii to pisanie o przemyśle w ogóle
W tym regionie Włoch rozwijają się bowiem praktycznie wszystkie najważniejsze branże przemysłu ciężkiego oraz lekkiego:
- metalurgia (hutnictwo i odlewnictwo to jedne z najstarszych gałęzi przemysłu lombardzkiego)
- automotive (lombardzka produkcja komponentów samochodowych ustępuje jedynie Piemontowi, przeczytaj o kultowych hamulcach tarczowych Brembo)
- przemysł włókienniczy (jedwabna apaszka z Como to klasyk wśród pamiątek z podróży)
- farmaceutyka (na pewno masz w apteczce jakieś leki czy suplementy lombardzkich marek)
- mechanika (włoskie maszyny narzędziowe potrafią obrobić chyba wszystko)
- produkcja pojazdów przemysłowych i rolniczych (nie tylko włosko-niemiecki koncern SAME Deutz Fahr Italia SpA o niemal stuletniej historii)
- meble
- AGD
- elektronika
- przemysł chemiczny
- …i mogłabym tak jeszcze przez jakiś czas wymieniać
Portal cribis.com informuje, że 24,7% lombardzkich przedsiębiorstw istnieje od ponad 50 lat. Co ciekawe, przemysł w Lombardii powstał przede wszystkim na gruncie przedsiębiorczości prywatnej. Kiedy na początku XIX w., czyli w czasach poprzedzających zjednoczenie Włoch, w innych regionach-państwach przemysł rozwijał się głównie dzięki rozporządzeniom władzy oraz obszernym zamówieniom państwowym, w Lombardii, niczym grzyby po deszczu, powstawały przedsiębiorstwa prywatne. To właśnie one dały zalążek przyszłej potęgi gospodarczej tego regionu, który dziś wytwarza około jednej piątej włoskiego krajowego produktu brutto.
Lombardia to miejsce, gdzie przemysł czuje się najlepiej
Tutaj swoje siedziby mają największe włoskie firmy produkcyjne, handlowe i finansowe. To pierwszy włoski region, który w ubiegłym wieku błyskawicznie rozwinął się industrialnie. Rozwój ten dotyczył właściwie każdej branży.
W rezultacie powstała złożona, kompletna tkanka przemysłowa, łącząca dziś ściśle największe fabryki produkcyjne z małymi i średnimi firmami. Wszystkie te przedsiębiorstwa są rozmieszczone na terenie regionu w miarę równomiernie. Dzięki temu, w czasach prosperity właściwie każdy mógł znaleźć pracę rzut beretem od domu.
Największe fabryki i zakłady przemysłowe Lombardii powstały przede wszystkim w okolicach Mediolanu. To miasto było centrum przemysłu Półwyspu Apenińskiego już w XIX w. Tam właśnie zlokalizowana jest najbardziej prężna produkcja obejmująca branżę metalurgiczną, hutniczą, mechaniczną, czy chemiczno-farmaceutyczną.
Jednak pozostałe obszary nie pozostają w tyle. Poza prowincją Mediolanu ulokowały się często mniejsze firmy, których działalność skupia się głównie w branży tekstylnej, graficznej i elektronicznej. Zapewniają one niezwykle mocne wsparcie dla gospodarki regionu i całego kraju.
Przemysł metalurgiczny regionu Lombardia
Jedną z najważniejszych gałęzi przemysłowych Lombardii jest produkcja stali. Lombardzka stal może się pochwalić wyjątkowo długą historią sięgającą aż XV wieku. Już wtedy w alpejskich dolinach wytapiano niewielkie ilości metalu z rudy. Stal made in Italy, czy też raczej made in Lombardy, znajdowała wielu nabywców. Zapotrzebowanie rosło, a huty i odlewnie rozrastały się. Aby więc sprostać wymogom produkcji, która do procesu potrzebuje dużych ilości wody, zakłady powstawały i rozbudowywały się wzdłuż koryt wielkich rzek. Niestety, dziś około 60% włoskich rzek i jezior jest mocno zanieczyszczonych.
Trzeba jednak dodać, że ta katastrofa hydrologiczna nie jest wyłączną winą przemysłu metalurgicznego. We włoskich rzekach i jeziorach można znaleźć niemal wszystko, od pestycydów i antybiotyków, po kremy słoneczne, mikroplastik oraz wiele, wiele innych związków chemicznych wykorzystywanych w życiu codziennym.
Rzeki i jeziora w Lombardii nie są, niestety, przykładem zadbanych zasobów naturalnych
Na przełomie XIX i XX w., w pobliżu najważniejszych dróg komunikacyjnych wybudowano olbrzymie huty górujące nad równinami. Jednak, jak to się często dzieje, równowaga gospodarcza jest bardzo delikatna i kiedy rynek europejski ograniczył popyt na stal przemysłową, największe lombardzkie fabryki, dające pracę tysiącom ludzi, musiały znacznie ograniczyć produkcję.
Niemniej jednak, jeżeli chodzi o stal narzędziową, wolumen produkcji niewiele się zmienił. Duża w tym zasługa małych fabryk umiejscowionych w regionach przedalpejskich. Na przykład w okolicach Lecco, wiele przedsiębiorstw specjalizuje się w produkcji nożyczek i noży. Produkuje się tam dziś miliony sztuk, które są eksportowane do ponad 40 krajów świata.
Przemysł metalurgiczny to jeden filarów potęgi przemysłowej Lombardii
Dlatego prężnie działa tam wiele organizacji zrzeszających firmy należące do tej gałęzi gospodarki. Jedną z takich organizacji jest Amafond (Associazione Italiana Fornitori Fonderie) z siedzibą w Mediolanie. Jest to włoskie stowarzyszenie producentów maszyn, urządzeń, pieców i produktów dla odlewni. Kolejną organizacją jest Assofond (Associazione Italiana Fonderie), czyli włoskie stowarzyszenie odlewni. Siedziba Assofond znajduje się w Trezzano sul Naviglio, zaledwie pół godziny od Mediolanu.
W ogóle Włosi dbają o swoje interesy jak mało kto. Nie tylko w Lombardii, ale w całych Włoszech pełno jest przeróżnych stowarzyszeń, związków i konsorcjów, których celem jest promowanie danego rodzaju produktu oraz wspieranie przedsiębiorców.
W roku 2022 zostanie przyznana pierwsza w historii nagroda dla najlepszego włoskiego odlewu ciśnieniowego wykonanego z aluminium, cynku, magnezu lub miedzi. Odlew musi być wykonany we Włoszech i musi się cechować innowacyjnością z punktu widzenia parametrów i/lub designu i/lub wymiarów i/lub wykorzystanej techniki i/lub cechami przyjaznymi dla środowiska.
Przemysł farmaceutyczny regionu Lombardia
Przemysł farmaceutyczny regionu Lombardia wyróżnia zdecydowana innowacyjność, solidne podstawy produkcyjne oraz duża liczba działających przedsiębiorstw. O tym, jak naprawdę liczna to grupa producentów niech świadczy fakt, że w samej tylko Lombardii działa 35,7% wszystkich włoskich firm z branży farmaceutycznej. Lombardzkie przedsiębiorstwa farmaceutyczne są zlokalizowane głównie na terenie prowincji Mediolanu, ale też w prowincjach Monza i Brianza, Bergamo czy Como. Okolice stolicy regionu są historyczną kolebką tej gałęzi przemysłu. Ponad 70% działających tutaj przedsiębiorstw farmaceutycznych zostało założonych jeszcze przed boomem gospodarczym z połowy ubiegłego wieku.
Niemal połowa firm z sektora farmaceutycznego produkuje leki i inne preparaty farmaceutyczne (surowice odpornościowe, szczepionki, różnego rodzaju leki, preparaty homeopatyczne, środki antykoncepcyjne, bandaże, plastry nasączane substancjami farmaceutycznymi). Również sporo firm produkuje witaminy, antybiotyki, preparaty krwiopochodne, suplementy diety oraz cukry czyste chemicznie.
Większość uczestników tej branży stanowią małe firmy. Nie brak tutaj jednak również większych graczy, takich jak Dompé Farmaceutici SpA czy Angelini SpA. Ta druga jest producentem jednego z największych hitów sprzedażowych we Włoszech w 2020 r. Żel do dezynfekcji rąk Amuchina (marka należąca do Angelini) pobijał w roku pandemicznym rekordy sprzedaży. Przemysł ponownie stanął na wysokości zadania, a Lombardia zyskała kultowy produkt.
Przemysł włókienniczy regionu Lombardia
Włoscy rzemieślnicy z okolic Mediolanu, Monza czy Como wytwarzali wełnianą przędzę i tkali z niej doskonałej jakości tkaniny wełniane już w XIII-XIV w. Nieco później pojawił się w Lombardii jedwab. Dekret panującego w XV w. księcia Mediolanu, Gian Galeazzo Maria Sforzy, nakazywał wszystkim właścicielom ziemskim sadzenie jaśminu, który zapewniał jedwabnikom pożywienie.
Como do dziś pozostaje jednym z najważniejszych centrów produkcji jedwabiu w Lombardii. Natomiast przemysł jedwabniczy to jedna z dwóch największych gałęzi przemysłu włókienniczego w Lombardii. Oprócz jedwabiu, region ten słynie z produkcji najwyższej jakości tkanin bawełnianych.
Jedwab, bawełna, wełna. Trzy filary lombardzkiego włókiennictwa. To w Lombardii najlepsi krawcy szukają wyjątkowych tkanin na swoje garnitury, suknie, garsonki czy jedwabne koszule. W wyniku tak prężnego rozwoju włókiennictwa, działa tutaj mocna grupa producentów maszyn włókienniczych, a także przemysł farbiarski.
Stolica Lombardii, Mediolan, to także centrum aktywności branży wydawniczej
W Mediolanie swoją siedzibę ma jedno z najstarszych wydawnictw we Włoszech, Garzanti (założone w 1939 r.), wydające między innymi doskonałe słowniki. Natomiast wydawnictwo Ippocampo Edizioni publikuje przepięknie wizualnie książki. Jedną z nich jest „Il Giro del Mondo in 80 Piante”, której fragment możesz przeczytać tutaj.
Imprezy targowe odbywające się w Lombardii
Prowadzenie biznesu wymaga zdobywania ciągle nowych klientów. Klienci natomiast pragną mieć przegląd możliwości i dostępnych produktów oraz maszyn. A czy jest lepszy sposób na połączenie prezentacji setek ofert i zapoznania się z nimi niż targi? Lombardia zdominowała przemysł targowy i również tutaj jest w krajowej czołówce. To jeden z najważniejszych hubów handlowych na Półwyspie Apenińskim i to właśnie w tym regionie Włoch odbywają się liczne targi, przyciągające wystawców i zwiedzających z całego świata.
Wśród targów dla firm przemysłowych, jedne z najpopularniejszych to:
- IPACK IMA – targi prezentujące rozwiązania przeznaczone dla przetwórstwa i pakowania żywności oraz produktów nieżywnościowych
- SIMEI – międzynarodowy salon maszyn winiarskich i rozlewniczych (impreza odbywa się na przemian w Mediolanie oraz w Monachium)
- LAMIERA – targi rozwiązań stosowanych w obróbce metali
- MILANO UNICA – targi tkanin
- MICAM MILANO – targi obuwnicze
- HOMI – targi wyposażenia wnętrz i dekoracji
Targi są nie do zastąpienia w rozwoju i internacjonalizacji nie tylko przemysłu lombardzkiego, ale całych Włoch. Fiera Milano to trzecie pod względem wielkości powierzchni centrum targowo-wystwiennicze w Europie. Co roku odbywa się tam 80 imprez targowych i 160 kongresów. Gospodarka i przemysł regionu Lombardia oraz całych Włoch wyglądałaby zupełnie inaczej bez tego centrum spotkań świata biznesu, działającego już od ponad 100 lat (od 1920 r.).
A z mojego podwórka tłumaczeniowego…
…mogę powiedzieć, że w Lombardii, a zwłaszcza w Mediolanie natknęłam się na najgorsze biura tłumaczeń, z jakimi miałam nieprzyjemność (bardzo krótko) współpracować. Chyba nigdzie indziej nie spotkałam się z taką zmasowaną arogancją wobec tłumaczy i kompletnym brakiem szacunku dla ich pracy, w niemal wszystkich znanych mi biurach. Dla lombardzkich pośredników z biur tłumaczeń (którzy z racji korzystnej lokalizacji mają wyjątkowo łatwy dostęp do przeogromnego wolumenu zleceń na tłumaczenia tekstów technicznych i instrukcji obsługi od licznych firm przemysłowych) tłumacze wydają się zbędnym i irytującym kosztem, bez którego bardzo chętnie by się obeszli.
Natomiast bezpośrednia współpraca z lombardzkimi firmami to w moim przypadku sama przyjemność. Kultura, pomoc w zrozumieniu zawiłości opisów działania linii produkcyjnych w dokumentacji technicznej, bezproblemowe płatności. Dla mnie osobiście, jako tłumacza języka włoskiego, przemysł Lombardii ma bardzo pozytywny wymiar.
Ciekawostki administracyjne
Siedziba rady regionalnej (il consiglio regionale), czyli najwyższego organu władzy w regionie, znajduje się w Mediolanie, w słynnym wieżowcu Pirelli. Wieżowiec, dzieło grupy projektantów pracujących pod kierownictwem mediolańskiego architekta Giò Ponti, miał być biurowcem Grupy Pirelli, jednak koszty utrzymania okazały się za wysokie. Producent znanych opon musiał się więc stamtąd wynieść. W ten sposób Pirellone, jak pieszczotliwie nazywają wieżowiec mediolańczycy, trafił w ręce władz regionu. Przemysł lombardzki stracił designerski biurowiec, Lombardia zyskała prestiżową siedzibę dla regionalnego organu ustawodawczego.
zdjęcie: zasoby własne
Róża kamuńska, prastary symbol Lombardii
Ciekawą historię ma również symbol Lombardii. Jest to róża kamuńska, która w herbie jest wpisana w zielony kwadrat. Srebrny kolor róży symbolizuje światło, natomiast zielony kwadrat Nizinę Padańską.
Róża kamuńska jest symbolem regionu lombardzkiego niemal od zawsze. Możemy ją zobaczyć nie tylko na herbie, ale i na proporcu oraz na fladze Lombardii. Naukowcy badający tysiące petroglifów (rytów naskalnych) w dolinie Val Camonica odnaleźli aż 92 rysunki przedstawiające różę kamuńską. Pochodzą one z czasów, gdy dolinę zamieszkiwali Kamunowie (starożytne alpejskie plemię). W roku 1979 petroglify z Val Camonica, jako pierwszy obiekt we Włoszech zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Swoją graficzną stylizację róża kamuńska zawdzięcza czterem mistrzom włoskiego designu. Byli to: Bob Noorda, Pino Tovaglia, Bruno Munari oraz Roberto Sambonet. W roku 1975 Lombardia zdecydowała, że od tej pory róża kamuńska będzie oficjalnym logo regionu. W 1979 r. logo wygrało Złoty Cyrkiel (Compasso d’Oro), najbardziej prestiżową nagrodę w świecie designu. Natomiast w maju 2021 r. logo Lombardii doczekało się specjalnego miejsca na ekspozycji stałej w Muzeum Designu ADI w Mediolanie.
